Sympozjum rekolekcyjne w dniach 5-6 marca 2016 roku
Tematem rekolekcji były aktualne problemy związane z dylematami aptekarskiego sumienia, pogłębione o aspekty prawne, psychologiczne oraz etyczne. Sympozjum zorganizował oddział gdański Stowarzyszenia Farmaceutów Katolickich Polski. Wykłady sympozjalne prowadzili wybitni specjaliści w zakresie nauk teologicznych, psychologicznych i prawnych, a mianowicie: ks. prof. dr hab. Marian Machinek (UWM Olsztyn), dr hab. Oktawian Nawrot (UG Gdańsk), prof. dr hab. Mikołaj Majkowicz (GUMed Gdańsk) oraz o. dr Krzysztof Niewiadomski OFM, kapucyn (Kraków). Uzupełnieniem wykładów były warsztaty dyskusyjne, które wespół z w/w wykładowcami prowadziła dr Danuta Szemrowicz, specjalista w zakresie psychoterapii (Gdańsk).
Ks. prof. Marian Machinek w wykładzie o sumieniu jako wyjątkowym wymiarze osoby ludzkiej podkreślił jego powszechne doświadczenie i delikatny charakter. Zwrócił też uwagę na rolę sumienia uwzględniając jego wymiar indywidualny i społeczny. Sumienie – centrum osoby – jest z jednej strony stróżem jej integralności, a z drugiej jest otwarte na wspólne dla wszystkich ludzi wartości. Dlatego też ład moralny, na którego straży stoi sumienie, jest podstawą życia każdego człowieka i każdego społeczeństwa. W każdym czasie wołamy głosem św. Jana Pawła II o ludzi sumienia. Ludźmi sumienia nie można sterować, dlatego są oni niewygodni dla wszelkiego rodzaju dyktatur (np. hitlerowskiej), które przedstawiają sumienie w negatywnym świetle jako pewnego rodzaju okaleczenie człowieka oraz redukują je do instynktu, czy zmiennego subiektywnego uczucia. Myśli ks. prof. Machinka rozwinął dr hab. Oktawian Nawrot z UG, który wykazał, iż zabezpieczeniu realizacji moralnych wartości służą konkretne normy prawne. Jednakże, jak wskazuje art.18 ust.1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, to gwarancja wolności sumienia decyduje, czy mamy do czynienia z państwem prawa. Zgodnie z Europejską Komisją Praw Człowieka (art.9 ust.2) możliwość ograniczenia wolności zewnętrznej musi uwzględniać aspekty legalności, konieczności oraz celowości. W demokratycznym porządku prawnym istotą debaty powinien być dialog charakteryzujący się swobodą w zakresie ekspresji przekonań, a jego zasadami powinny być autonomia jednostki, możliwość odwołania się wspólnych wartości oraz podejmowania działań zgodnie z poznaną w sumieniu prawdą o dobru.
Dylematy sumienia w aspekcie psychologicznym przedstawił w niekonwencjonalny i obrazowy sposób prof. Mikołaj Majkowicz z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Podkreślił, że rozbieżność prawa stanowionego w stosunku do prawa moralnego prowadzi do pojawienia się konfliktów w życiu zawodowym i społecznym. Konflikty te można rozwiązać na zasadzie unikania, agresji bądź asertywnej postawy wyrażającej szacunek dla obu stron konfliktu. Prof. Majkowicz wspomniał również o nowych trendach w naukach psychologicznych obserwowanych w Szwecji. Wspomniany nurt badawczy zajmuje się m.in. badaniem tzw. stresu sumienia oraz percepcji (wrażliwości) sumienia.Profesor zwrócił uwagę na ciekawy dorobek naukowy ks. prof. Józefa Pastuszki dotyczący psychologii ogólnej i zachęcił do zapoznania się z zasadami racjonalnej terapii zachowań (oryg. Rational Behavior Therapy - twórca: Maxie C. Maultsby)
O. dr Krzysztof Niewiadomski, kapucyn z Krakowa przedstawił pojęcie sumienia głównie w aspekcie religijnym, odnosząc je przy tym do cnót kardynalnych i teologalnych. Cnoty moralne (obyczajowe, etyczne), takie jak roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo osiąga się przez wychowanie, świadome czyny i postawy we współpracy z Łaską Bożą. Cnoty teologalne: wiarę, nadzieję i miłość otrzymujemy jako dary Ducha Św. który wyposażył nas także w dary mądrości, rozumu, męstwa, dobrej rady, umiejętności, pobożności i bojaźni Bożej. Według tradycyjnej nauki Kościoła każdy człowiek został wyposażony przez Stwórcę w prasumienie (synderezę). Jest ono wrodzoną i naturalną zdolnością poznania podstawowych norm moralnych, jest ono niezmienne i niezniszczalne, zawsze sprzeciwia się złu. Jednakże zdolność ta może być osłabiona przez grzech, czy namiętność, a człowiek może czasem kierować się uczuciem lub błędnym rozpoznaniem okoliczności. Wtedy rozum pomaga nam rozpoznać, co tak naprawdę jest dobrem, a co złem. Problem ten poruszało wielu świętych, wielokrotnie także o sumieniu jako o szczególnym miejscu spotkania człowieka z Bogiem pisał Jan Paweł II.
Podsumowaniem sympozjum były obrady w grupach w ramach warsztatów i seminariów, które dotyczyły formacji i wolności aptekarskiego sumienia, realizacji cnót w pracy aptecznej oraz radzenia sobie z obroną własnych przekonań. W ostatnim dniu sympozjum rekolekcyjnego uczestnicy przedstawili krótką prezentację wniosków sformułowanych podczas dyskusji w grupach warsztatowych i seminaryjnych oraz podzielili się ogólnymi wrażeniami z uczestnictwa w spotkaniu. Każdego dnia sprawowano Eucharystię. Modlono się w intencji zmarłych farmaceutów, całego środowiska farmaceutów oraz za uczestników sympozjum. Kazania wygłosił o. dr Krzysztof Niewiadomski. Na koniec uczestnicy spotkania rekolekcyjnego zostali rozesłani do pełnienia misji służenia Bogu poprzez pomoc ludziom chorym, cierpiącym oraz potrzebującym.
Niewątpliwie prawda moralna domaga się nie tylko od farmaceuty zaprezentowania postawy zdecydowanego sprzeciwu sumienia oraz dawania świadectwa do którego każdy chrześcijanin jest wezwany. Wymóg sprzeciwu sumienia farmaceuty, mimo że nie zawsze będzie mógł być realizowany w stopniu najwyższym, powinien być traktowany jako wezwanie do przezwyciężania trudności. Należy mieć nadzieję, że wspólne i nieustanne wysiłki na rzecz uzyskania pełnego ustawowego szacunku wobec działań zgodnych z sumieniem przyczynią się do tworzenia prawa stanowionego, które pozostawałoby w jak najmniejszej sprzeczności z prawem moralnym.
(oprac. dr Teresa Frąckowiak, dr Małgorzata Prusak, dr Aleksandra Radwańska)
Podziękowania:
W imieniu oddziału gdańskiego SFKP wyrażamy serdeczne podziękowania Dyrekcji Innowacyjnego Laboratorium Farmaceutycznego Labofarm w Starogardzie Gdańskim za finansowe wsparcie organizacji Sympozjum.
